Jak rozpoznać niepokojące sygnały w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym?
Problemy w zachowaniu to często KONSEKWENCJE zaburzeń rozwoju lub nieprawidłowo funkcjonującego układu nerwowego.
Co osłabia naszą czujność?
- „wyrośnie"
- „to rozwojowe"
- „to nie twoja sprawa"
- „za wcześnie na diagnozę”
- „są gorsze rzeczy”
- „przesadzasz"
- „dawniej nikomu to nie przeszkadzało”
- „chłopcy/dziewczynki tak mają"
Co słyszy twoje dziecko?
- „nie wymyślaj sobie problemów”
- „nie cuduj”
- „jesteś niegrzeczny”
- „przesadzasz”
- „inni mają gorzej”
- „jesteś leniwy”
- „niejadek”
- „ale z ciebie tchórz”
- inni w twoim wieku...
Jeśli coś cię niepokoi w rozwoju dziecka bacznie obserwuj, notuj niepokojące sygnały konsultuj ze specjalistami zgłoś problem ufaj intuicji !!!
Dlaczego to jest takie ważne?
Pierwszym diagnostą dziecka jest rodzic!!! Który jednak nie zawsze posiada specjalistyczną wiedzę na temat rozwoju dziecka w różnym wieku. Pierwszym specjalistą, który zwraca uwagę na problemy rozwojowe dziecka jest pediatra, ale on ocenia tylko niepokojące symptomy natury medycznej. Zazwyczaj - często z braku czasu - nie zwraca uwagi na subtelne cechy oraz specyficzne zachowanie dziecka. Bardzo ważną osobą w procesie wczesnej diagnostyki zaburzeń rozwoju jest nauczyciel, który ma odpowiednią wiedzę oraz doświadczenie związane z pracą z grupą dzieci w różnym wieku. Łatwiej jest mu zauważyć pewne trudności dziecka na tle rówieśników oraz obserwować je przez dłuższy czas w różnych sytuacjach. Nauczyciel zazwyczaj nie ma uprawnień do stawiania ostatecznej diagnozy , ale może i powinien zgłaszać niepokojące objawy rodzicom dziecka oraz kierować na dalszą obserwację do odpowiednich specjalistów.
Na diagnozę nigdy nie jest za wcześnie!!!
Pierwsze symptomy wielu zaburzeń oraz trudności rozwojowych są już zauważalne w pierwszych miesiącach życia.
Dlaczego więc tak wiele dzieci trafia na diagnozy tak późno? Czasem nie potrafimy rozpoznać tych symptomów czasem mamy nadzieję, że one miną czasem trafiamy na mur ze strony otoczenia czasem zabraknie osoby, która wskaże na trudności dziecka.
Jeśli cokolwiek niepokoi w rozwoju dziecka - zawsze warto to sprawdzić!
Im wcześniejsza diagnoza - tym większa szansa na wprowadzenie skutecznej terapii. Im mniejsze dziecko - tym większa plastyczność układu nerwowego i tym większe możliwości poprawy.
Najczęściej występujące zaburzenia w wieku przedszkolnym:
ADHD
ADHD - diagnoza trwale występujących objawów, które rozpoczęły się przed 7. r.ż., początki można obserwować poniżej 5., a nawet 2. roku życia.
TRZY GRUPY OBJAWOWE:
- nadruchliwość,
- zaburzenia koncentracji uwagi,
- impulsywność.
Potrzeba i nawyk ruchu niecierpliwość niedokładność nierówne tempo pracy trudności w wykonywaniu codziennych czynności przestymulowanie, słomiany zapał, huśtawka nastroju, bycie niezrozumianym, rozpraszalność uwagi, chaos myśli, zapominanie, wrażliwość, impulsywność.
Mutyzm wybiórczy
Mutyzm wybiórczy - pojawia sie między 3. a 5. rokiem życia
Zaburzenie lękowe polegające na wybiórczości mówienia - dziecko mówi w pewnych sytuacjach, a w innych milczy.
Dziecko swobodnie rozmawia w domu, ale milczy lub nie rozmawia swobodnie w przedszkolu, szkole czy w innych sytuacjach społecznych, nie lubi publicznych wystąpień, czytania na głos, odpowiadania przy klasie nie lubi jeść w grupie nie zgłasza potrzeb.
Zaburzenie powinno być diagnozowane już po miesiącu milczenia w danym miejscu - to nie to samo, co wstyd. Milczenie dziecka nie wynika z uporu, złośliwości, manipulacji czy niechęci do nauczyciela. Jest spowodowane silnym lękiem. Każde dziecko z mutyzmem wybiórczym pragnie mówić!
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego- SPD
O ZABURZENIACH MOŻEMY MÓWIĆ, GDY:
- występuje więcej niż jeden objaw,
- trudności sensoryczne mają znaczący wpływ na codzienne życie,
- trudności trwają minimum 3 miesiące lub „od zawsze”.
Objawy zaburzeń integracji sensorycznej:
- niska świadomość i koordynacja całego ciała,
- nieadekwatne napięcie mięśniowe,
- wady postawy,
- słaba orientacja w przestrzeni,
- nadmierne pobudzenie,
- nadmierne wyciszenie,
- zburzenia odżywiania,
- problemy ze snem,
- trudności szkolne,
- niska samoocena,
- wycofanie,
- agresja,
- problemy z komunikacją,
- trudności w kontaktach społecznych,
- niechęć do gier zespołowych,
Gdy dziecko nie lubi:
- Głośnych dźwięków,
- Metek na ubraniach, chodzenia na bosaka,
- Zapinania guzków,
- Sznurowania butów,
- Huśtawek i karuzeli,
- Obcinania włosów, paznokci,
- Mycia, czesania włosów,
- Smarowania kremem,
- Przytulania,
- Głaskania,
Jeśli twoje dziecko ma problem z:
- Utrzymaniem równowagi,
- Orientacją przestrzenną,
- Często wpada na meble, potyka się upada,
- Ma słabe wyczucie odległości,
- Nie ma dominacji jednej ręki,
Dziecko lubi :
- Jeden rodzaj jedzenia,
- Zabawy indywidualne,
- Chodzić na palcach,
- Szorstkie lub miękkie ubrania,
- Dobrze znane miejsca,
- Ekstremalne przeżycia.
Dziecko jest:
- Niespokojne płaczliwe,
- Niezgrabne rozdrażnione,
- nadpobudliwe lub spokojne,
- Impulsywne,
- Nadwrażliwe emocjonalnie.
Jeśli dziecko ma trudności z:
- Ze zrozumieniem poleceń,
- Z koncentracją uwagi,
- Z siedzeniem lub staniem w jednym miejscu,
- Pisaniem,
- Rysowaniem,
- Samodzielnym piciem,
- Żuciem i połykaniem
- Z zaśnięciem,
Dziecko ma:
- Nadwrażliwość na dźwięki, światło i jasne kolory,
- Słabą lub nadmierną reakcję na ból,
- Chorobę lokomocyjną.
Spektrum autyzmu
ASD (spektrum autyzmu)- najczęściej diagnozuje się między 2. a 5. rokiem życia, ale spektrum Nie jest chorobą!!! Jest zaburzeniem neurorozwojowym rozumiany jako spektrum oznacza, że jest trochę inny dla każdej osoby.
Niepokojące zachowanie w trzech sferach:
- interakcji społecznych,
- komunikacji,
- sztywności zachowania,
Spektrum autyzmu jest różnorodne, dlatego objawy autyzmu mogą wyglądać nieco inaczej u każdej osoby. Dlatego ASD jest diagnozowane przez ZESPÓŁ SPECJALISTÓW
Przykładowe objawy autyzmu:
- unikanie kontaktu wzrokowego,
- stałe preferowanie samotnej zabawy,
- opóźnienie rozwoju mowy,
- protestowanie na zmiany w codziennej rutynie albo w otoczeniu powtarzalne zachowania (trzepotanie dłońmi, wprawienie przedmiotów w ruch wirowy, kręcenie się),
- wąskie i intensywne zainteresowania,
- nietypowe lub intensywne reakcje na dźwięki, zapachy, faktury, światło lub inne bodźce, np.: zakrywanie uszu i płacz w reakcji na zwykłe dźwięki, unikanie dotyku, domaganie się jedzenia tylko jednego rodzaju pokarmów, niechęć do przytulania, duża niechęć do dotykania niektórych powierzchni – piasku, plasteliny, trawy, mokrych chusteczek itd.
Wczesne objawy autyzmu:
Małe zainteresowanie ludźmi brak kontaktu wzrokowego, niska jakość kontaktu wzrokowego niepatrzenie na partnera w zabawie brak odwzajemniania uśmiechów i ekspresji twarzy rodzica brak reakcji na swoje imię w 12. miesiącu życia opóźniona mowa, brak gaworzenia do 12. miesiąca życia brak patrzenia na przedmioty, na które patrzy lub wskazuje rodzic brak gestów np. gestu „papa” na pożegnanie w wieku 14. miesięcy brak wskazywania palcem na interesujące przedmioty lub wydarzenia w wieku 14. miesięcy brak prób zainteresowania rodzica tym, co je ciekawi brak zabawy “na niby” (np. udaje, że karmi lalkę) w 18. miesiącu życia schematyzm w zabawie regres w rozwoju
Zaburzenia przetwarzania słuchowego
APD - w wieku 4-6 lat badania określają ryzyko wystąpienia zaburzeń,
Zespół objawów wynikających z nieprawidłowego funkcjonowania wyższych funkcji słuchowych występują pomimo prawidłowej czułości słuchu.
NABYWANIE KOMPETENCJI JĘZYKOWYCH:
- opóźniony rozwój mowy,
- trudności z lokalizacją dźwięku,
- problemy ze zrozumieniem dłuższych zaburzone elementy prozodii mowy,
- mowa może być przesadnie głośna,
- brak płynności wypowiedzi.
BEZPOŚREDNIA PERCEPCJA SŁUCHOWA:
- nadwrażliwość słuchowa zwracanie uwagi na nieistotne bodźce słuchowe,
- słaba pamięć słuchowa,
- trudności w nauce języków obcych,
- wolna reakcja na informacje słuchowe,
- nierozumienie wypowiedzi,
- trudności w różnicowaniu dźwięków mowy o podobnym brzmieniu (d:t, g:k, z:s, ż:sz, w;f, dz:c),
- trudności z uczeniem się „na pamięć” ,
- zapamiętywaniem nowych informacji: ciągów wyrazowy i sekwencji dźwięków, np.: nazw dni tygodnia, miesięcy, pór roku, tabliczki mnożenia, wierszyków itd.,
Wskutek opisanych problemów dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego nie czują się bezpiecznie i komfortowo w swoim otoczeniu. Pomimo wysiłku i podejmowanych prób, nie zawsze właściwie rozumieją kontekst sytuacji, w której się znajdują. Kontakty społeczne ich męczą. Mają problemy komunikacyjne oraz trudności w nauce szkolnej. Wszystko to jest dla nich źródłem permanentnego stresu i może powodować obniżenie samooceny, wycofanie oraz nieśmiałość. Nauczyciele sygnalizują brak aktywności podczas lekcji, spowolnione tempo pracy, tendencję do dekoncentracji, „zawieszania się” , wycofywania się z wykonywania zadań.
SYGNAŁY PSYCHOSOMATYCZNE I ZACHOWANIE:
- częste zmęczenie,
- bóle głowy,
- rozdrażnienie,
- nadruchliwość,
- obniżona koordynacja,
- agresja,
- impulsywność,
- nadmierna wrażliwość połączona z płaczliwością,
- problemy z zapamiętaniem czynności do wykonania,
- słaba organizacja pracy,
- lęk towarzyszący czynnościom wykonywanym publicznie (np. przy tablicy),
- wycofanie,
- problemy z koncentracją uwagi,
- niska samoocena.
NA DIAGNOZĘ NIGDY NIE JEST ZA WCZEŚNIE !!!
opracowanie:
Zespół pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Marta Góźdź
Anna Makowska
Katarzyna Wiącek
Katarzyn